Giriş
Yapay zekâ (YZ) teknolojilerinin hukuk alanındaki yükselişi, hukuk bürolarından mahkemelere kadar geniş bir etki alanı yaratmıştır. Ancak bazı kurumların veya bireylerin hukuki süreçlerde YZ’yi doğrudan ‘avukat yerine’ kullanması ciddi etik ve hukuki sorunları beraberinde getirir.
Hukuki Sorumluluk ve Hesap Verebilirlik Sorunu
2023’te New York’ta görülen Mata v. Avianca Airlines davasında, bir avukatın YZ’den aldığı uydurma emsalleri dilekçeye koyduğu ortaya çıkmış ve mahkeme yaptırım uygulamıştır. YZ çıktıları doğrulanmadan kullanıldığında hatalarda sorumluluğun kimde olduğu belirsizleşir.
Etik Değerler ve Meslek İlkelerinin Zedelenmesi
YZ sistemleri geniş veri setleriyle çalışır; bu durum müvekkil gizliliği ve sır saklama yükümlülüğü açısından risk doğurur. ‘Robot avukat’ iddialarıyla pazarlanan bazı hizmetler veri paylaşımı ve şeffaflık bakımından eleştirilmiştir.
İnsan Yargısının ve Empatinin Yokluğu
Hukuki süreçler sadece metin yorumuna değil; empati, etik muhakeme ve toplumsal değerlere de dayanır. YZ, geçmiş veriye gömülü önyargıları yeniden üretebilirken, insan avukat bu önyargıları fark edip müvekkil lehine aktif şekilde mücadele edebilir.
Adaletin Ticarileşmesi ve Erişim Eşitsizliği
Birçok YZ tabanlı araç abonelik/ücretli modeldedir. Bu durum, küçük ölçekli bürolar ve bireyler için maliyet baskısı yaratabilir; adalete erişimde dijital uçurumu büyütebilir.
Hukukun Dinamik ve Yoruma Açık Niteliği
Hukuk; içtihat, mevzuat ve toplumsal değişimle evrilir. Geçmiş veriye dayalı YZ modelleri, insanlar güncellemedikçe yeni içtihat ve yorumları kavramakta yetersiz kalabilir.
Sonuç
Gerçek örnekler, YZ’nin verimliliği artırsa da avukatın yerini alamadığını gösteriyor. Adalet; bilgi kadar vicdan, empati ve etik sorumluluk gerektirir. Bu nedenle YZ, hukuki süreçlerde ancak yardımcı bir araç olmalıdır.